Woord vooraf
Beste bloglezer,
Het is niet mijn gewoonte iets vooraf te schrijven in deze blog. Op 16 juni dit jaar overleed mijn beste vriend en studiegenoot Geert, meer dan 40 jaar waren we vrienden. Op vakantie in Frankrijk werd hij onwel op de fiets, stapte af en stierf vrijwel onmiddellijk. Deze week ging zijn echtgenote bloemen zetten op zijn graf; door verdriet overmand kwam ze thuis en zag een vlinder aan de voordeur zitten. Ook tijdens de voorbereidende werken voor het Bi Ventielbos was een vlinder de beelden, die in het bos zouden komen te staan, aan het verkennen. Toeval? Ergens in de kosmos zitten twee fietsers en sturen vlinders; een mooi beeld nietwaar?
Dat een opsomming verder in deze blog niet volledig lijkt, is juist. Meer wil ik er niet over kwijt, het vlinderverhaal spreekt voor zich.
Veel leesgenot.
Fazanten?
Fazanten die eden zweren? Die diertjes leven in heggen, bossen, uitgestrekte weilanden en, bij gebrek aan beter in Vlaanderen, in opgeschoten maisvelden of kwekerijen. Beste lezer, om de titel van dit blogstuk te plaatsen kan ik niet om een stukje “vaderlandsche geschiedenis” heen; voor de niet zo geschiedenis liefhebbers : je zal zien dat er in pakweg 1000 jaar, weinig is veranderd. We gaan even terug naar de periode van de Bourgondiërs en zelfs terug tot de kruisvaarders; een periode waar er in Vlaanderen nog héél wat meer bossen waren dan in 2018; hoewel er onlangs in Kruisem ( wen maar alvast aan de nieuwe naam van de fusiegemeente Kruishoutem en Zingem) een nieuw bos werd aangelegd. Eigenhandig geplant door mensen met Jongdementie. Een informatie bos. Een uniek bos. Een mooi bos. Mooi, niet omdat het bos op een glooiende heuvel zou liggen met zicht op een rivier als de Donau, neen, het is mooi omdat het, hopelijk blijvend, werd aangelegd door mensen met een verschrikkelijke ziekte : Jongdementie. Op jonge leeftijd wil zeggen jonger dan 65 jaar; de meesten die ik ken kregen de ziekte al op héél wat jongere leeftijd dan 65. Dat alles kan je lezen op de informatieborden in het Ventielbos; eigenlijk moet ik zeggen het Bi-Ventielbos. Waar de “Bi” voor staat? Bi van twee ( mantelzorger en zieke partner, buddy en Ventieltje, bi van biotoop, of:
BI, de ISO-landcode van Burundi, het internetlandcode topleveldomein van Burundi,Bi (achternaam) 毕, een Chinese achternaam;Bismut, een chemisch element; Biot, een eenheid voor elektrische stroom; Biseksueel of biseksualiteit; Business intelligence; Bi-, een voorvoegsel in de chemische nomenclatuur; Bi-, een voorzetsel dat optreedt in samenstellingen en dat is afgeleid van het Latijnse bis (“2” of “dubbel”); Badminton Ireland, de Ierse badmintonbond; Badmintonsamband Islands, de nationale badmintonbond van IJsland; Bank Indonesia, de nationale bank van Indonesië; Bureau Inlichtingen, Nederlandse militaire inlichtingendienst tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Zelf hou ik het op de Latijnse afgeleide van ”bis” : dubbel. Want het bos is dubbel, langs de ene kant de vreugde van het bos en aan de andere kant het leed van de patiënt en zijn familie, om één reden op te noemen; maar om het even : je hebt steeds een stelling en tegenstelling. ”Bi” dus. En mocht je dorst krijgen van al dat wandelen, er staan trouwens schitterende beelden gemaakt door de Ventiellisten in het kunstatelier, een vaste weekactiviteit; kan je recht tegenover het bos in “De Zandvlooi” genieten van een lekker streekbier aan democratische prijzen op een mooi terras of in de gelagzaal om een oud woord te gebruiken. De stoverij is bijzonder lekker en een aanrader. Daarnaast leest het ontstaan en de geschiedenis van “De Zandvlooi” als een spannende serie op Netflix.
Retour
Terug naar Bourgondië : het begon allemaal toen de Franse koning Jan II ( dat zal wel Jean deux geweest zijn hé) in de 14e eeuw zijn zoon Filips de Stoute tot hertog van Bourgondië laat benoemen. ( dat er in 700 jaar niets is veranderd bewijst dat na het overlijden van onze Belgische vorst Boudewijn I zijn opvolger, Albert, de politici, in dit geval loodgieter Jean Luc Dehaene, in snelheid nam door ervoor te zorgen dat zijn kinderen een loyale royale, letterlijk en figuurlijk, dotatie kregen). Zoontje Filips ( den dienen van Bourgondië hé, net benoemd, niet onze huidige Koning) trouwt met onze lokale schone Margareta van Maele, dochter van de graaf van Vlaanderen. Uit dit huwelijk spruit Jan zonder Vrees voort en die zijn zoon wederom is, en om deze telg gaat het in deze blog, Filips de Goede. Met al die “Filipsen” kan je de Bourgondiërs van véél beschuldigen maar niet van het feit dat ze originele voornamen gebruikten! Zo vallen onze kontreien onder de Bourgondiërs, die zich dan later met de Oostenrijkse Habsburgers gaan vermengen, maar dat brengt ons te ver.
Den Urbain
Zo, één feit hebben we gehad, de Bourgondiërs. Een kleine 300 jaar eerder vonden de kruistochten plaats. Paus Urbanus (Urbain voor de weinige vrienden die hij had en niet te verwarren met Vlaamse zangers en acteurs) zag het licht ongetwijfeld door toedoen van zijn baas en riep in 1095 op een veld rond Clermont-Ferrand als ik me niet vergis ( parochiezalen waren er toen nog niet), wat volk bijeen om op te roepen tot het bevrijden van Jerusalem. Jerusalem, heilige stad voor de christenen, was sedert de 7e eeuw in handen van de moslims. Wat het gewone volk, de arme dutsen, niet wist was dat het allemaal georkestreerd was, paus en adel onder één hoedje. Politiek manipulatie dus, toen al. Je ziet maar, de geschiedenis herhaalt zich en meer dan je denkt. En die arme dutsen maar ten strijde trekken en de adel fier te paard voorop onder de wel bestudeerde strijdkreet : “Deus le volt”! ( God wil het.) Het ging nog goed ook, Jerusalem werd veroverd tijdens de eerste kruistocht maar een paar jaar later zorgde Salah-al-dim ( vertaald “ de vrede van de godsdienst”, what’s in a name….) ervoor dat de moslims het weer voor het zeggen hadden. Wij kennen hem onder de naam Saladin. De slimme lezer stelt zich natuurlijk de vraag waarom de heren pausen en edelen 300 jaar hebben gewacht om ten strijde te trekken, gezien Jerusalem al in de 7e eeuw door de moslims werd veroverd. Wel, het antwoord is eenvoudig, net als in onze huidige tijd : geld en handel, kortom groeikansen stoelend op de overname van hoger ontwikkelde en meer gevarieerde producten. De Arabische wetenschap stond véél verder dan de onze, in hun traktaten en geschriften werd Chinese en Griekse kennis gebundeld. Om over hun geavanceerde medische kennis maar te zwijgen, bij ons verplichtte de godsdienst je te bidden tot god als je ziek was… Via de Chinezen namen ze het kompas over en van de Indiërs gebruikten ze de cijfers. Schrijven doen ze van rechts naar links, wij van links naar rechts. Wie was er eerst? Wat denk je? Juist, wij waren tweede. Arabisch is een semitische taal, geschreven van rechts naar links. De oude Grieken namen dit aanvankelijk over, doch schreven later één regel van rechts naar links en de volgende van links naar rechts.( het moet daar schoon geweest zijn in het eerste studiejaar….). Nog later evolueerde dit van links naar rechts; de Romeinen namen dit over en dientengevolge schrijven wij van links naar rechts. Et voilà, komt er nog bij dat in het Arabisch bijna geen klinkers worden geschreven, zo zou KB ( denk eraan van rechts naar links en zonder klinkers en zonder klinkers) BOEK kunnen zijn.( oftewel kitâb).
Herkenbaar?
De kruistochten, daar waren we blijven hangen. Omdat er in het westen in de 14e eeuw veel gepalaverd werd, beloften geuit om op kruistocht te vertrekken en dan allerlei redenen werden bedacht door koning en edelen om niet te gaan, wordt de 14e eeuw wel eens de eeuw van de “armchair crusaders” genoemd ( en daar heb je het tweede deel van de titel van deze blog). Hiermee wordt bedoeld dat er veel moralistisch gepreek en getheoretiseer over de wenselijkheid van een kruistocht was, maar dat er in de praktijk niet veel van in huis kwam. Herkenbaar beste lezer? Zo’n situatie hebben we ongetwijfeld allemaal al eens in ons leven meegemaakt. Wie heeft er geen kennis, werkgever, vriend, oom, tante, familielid die iets beloofde om dan, kort erna, de mantel in de wind te draaien en zich niets meer van deze belofte kan of wil herinneren? Beloftes, meestal gedaan uit enthousiasme van het moment. Beloftes gedaan in de zetel met de handen op de armleuning, glimlach op het smoelwerk. “Armchair crusaiders”: het woord van de 21e eeuw, als je het mij vraagt.
Dit is het moment waarop fazanten en kruisvaarders samenkomen. Het edele kruistochtideaal was, zoals al aangehaald, in de 14e eeuw nooit ver weg. Getroffen door het droevige lot van de christenen in het Oosten zegden steden ( lees “ de burgerij”) en edelen, de hertog ( Filips de Goede, herinner je) hun hulp toe. Het hoogtepunt van hun bezorgdheid voor deze voor de christenen nefaste evolutie in het Oosten was de plechtigheid op 27 februari 1454 van de “Eed van de fazant”, wellicht het meest beroemde en spectaculaire feestgelag uit de geschiedenis van het rijke huis van Bourgondië. Oh, “uit de rijke geschiedenis van het huis van Bourgondië” had ook gekund; maar ik prefereer, naar analogie en strikt persoonlijke redenen, de eerste versie. Even plaatsen op de tijdslijn : het ging door enkele maanden na de val van Constantinopel (mei 1453), de val van het Oost Romeinse Rijk, rijk dat werd veroverd door de Turken. Dat dit bij de christenen niet goed viel blijkt uit een tijdschrift van 500 jaar later. In 1953 schreef het tijdschrift De Katholieke Illustratie in een artikel : “ Het ongedachte was werkelijkheid geworden, de stad die eeuwenlang als bolwerk tegen de Aziatische barbaren gegolden had, was nu de hoofdstad van de Halve Maan. Dankzij een grenzeloze verblindheid, waardoor men liever de tulband dan de tiaar zag heersen, had men zijn innerlijke kracht verzwakt in onderlinge twist….”
Sultan Mehmed ( niet de braafste van de familie kan ik je vertellen) werd sultan-i Roem, sultan van Rome. Maar we zitten niet bij Mehmed aan de dis maar bij “Fluppe le bien”, hertog van Bourgondië. Het feestgelag, je moet toch vergaderen hé vooraleer je iets onderneemt, ging door te Rijsel, hoewel Leuven durft te beweren dat de eed daar werd gezworen. Lowietje Tobback heeft veel lef maar dat was nu zelfs voor zijn tijd…. Filips van Bourgondië zat voor en rond hem de ridders van het Gulden Vlies( ordre de la Toison d’Or), een ridderorde door hemzelf in het leven geroepen, alle belangrijke edelen waren lid, en had tot doel het geloof en de kerk te verdedigen. Een soort serviceclub “avant la lettre” zou je kunnen stellen, alleen deden ze minder goede werken. Tijdens de uitgebreide maaltijd, een kleine snack kan je het niet noemen, riep de hertog : “Toison d’or, men ga den fasant aalen”! Maar dan “en Français” uiteraard, “schild en vrienden” was al vergeten… en de aangeblazen H wou niet zo, want je kan stellen dat hij in die tijd met relatieve grote zekerheid een paar hoektanden en kiezen kwijt was. Het levende dier droeg een kostbaar gouden halssnoer, bezet met edelstenen. De hertog en alle heren zwoeren op de fazant dat zij het zwaard in de “dienst des heren” zouden opnemen. En iedereen voegde er nog zijn eigen beloften aan toe.
Beloftes gedaan
Zoals gezegd : beloftes gedaan in de emotie van het moment, versterkt door de aanwezigheid van anderen en overtuigd van hun eigen kunnen. En zoals gezegd : de geschiedenis herhaalt zich, alleen zijn de beloftemakers nu niet meer de hoektanden kwijt maar zetten ze deze in het zachte vlees van dezen die het goed menen, nu kan dat zelfs per mail. En de sieraden van “den fasant” werden vervangen door luxe horloges en ringen met edelstenen.
Wie zong dat ook weer paroles paroles paroles…..? Uit het album “Francia mon amour”. Filips de Goede zou het graag hebben gehoord….
Op de foto zie je een beeld uit het Bi-Ventielbos, met een vlinder….symbool van beweging en verandering, naar de volgende fase in ons bestaan. Hop, vooruit, Pico dela Mirandola, ze zullen ons niet temmen, ringeloren en/of de mond snoeren. Men zegge het voort. L’union fait la force, “men ha den Ventielbeer aalen!” zou Filips zeggen….
PS
Filips kon op het einde van zijn leven de zaken niet meer zo goed volgen, geschiedenisboeken noemen hem “seniel”. In de huidige tijd zou je kunnen zeggen :” hij leed aan dementie” en gezien zijn leeftijd zou de ziekte wel eens voor zijn 65e kunnen begonnen zijn…. De geschiedenis enz….
Voorbij de stilte 