Heb je mosselen genuttigd deze zomer? Als goed geaarde Belg is de kans groot, Yerseke, Filippine en de hele Nederlandse mosselindustrie gaat naar de Filistijnen ( dit zijn niet de inwoners van Filippine) mocht België beslissen de mosselimport uit Nederland te verbieden. Niet dat dit zal gebeuren, toch niet in een verkiezingsjaar want dan worden weinig beslissingen getroffen die de doorsnee Belg raken. De macht van de kiezer weet je wel en de angst van de politicus. Dat de macht van de kiezer exact 5 seconden duurt ( de tijd om je bolletje te kleuren), beseffen weinigen
Lokale verkiezingen, het is me wat. Sommige raadsleden zie ik voor het eerst na de vorige verkiezingen, glimlachend, zwaaiend en handenschuddend op de lokale wekelijkse markt staan. Waarschijnlijk stonden ze de laatste jaren op sterk water, ergens in een verborgen opslagplaats van de stad of gemeente. Gezien in het openbaar leven? Nauwelijks. Eens verkozen verdwijnen sommigen weer in hun eigen wereld, de schulp en schelp gaat dicht om pas te openen bij gestegen verkiezingstemperaturen. Mosselen zijn het. Gelukkig ken ik ook andere lokale politici, actief en productief.
Smakkerd in het SMAK
Mosselen dus. Een paar weken geleden met de Ventieltjes op stap geweest en in het SMAK ( voluit : het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst) in Gent een hele grote pot zien staan, met stoere bewaking en al. Gezien vanuit de bolle spiegel recht tegenover de pot zag deze er héél wat minder indrukwekkend uit. Pot en spiegel bleken dan nog van dezelfde kunstenaar. Dat een pot mosselen kunst is kan ik nog enigszins vatten, maar een antieke grootmoedersspiegel? Benieuwd wat de glimlachende gids zou vertellen, vanuit mijn ooghoeken bekeek ik haar met een licht wantrouwen. Mijn vorige ervaring met een gids, in het MSK in Gent, was niet zo goed verlopen! Hoewel het MSK ongetwijfeld en zéér zeker een bezoek waard is, was de vrouwelijke gids , ongetwijfeld deskundig op kunstgebied, tenminste dat hoop ik voor de vrouw in kwestie, een kenau die de Ventieltjes, behandelde als kleine kinderen. En dus ook de buddy’s, want het verschil zit hem soms in kleine dingen. Iedere goed opgeleide gids ( en in Gent lopen de toekomstige gidsen school in de Mercatorhogeschool, afdeling Het Perspectief) weet dat je je in de groep moet inwerken en op voorhand informeren wat of hoe je groep is.
Mocht Miguel, verantwoordelijke voor de gidsenopleiding in Gent deze kenau aan het werk hebben gezien hij vermagert op slag 5 kg; en geloof me Miguel hééft geen 5 kg te over om te vermageren! Maar gidsen kan Miguel als de beste. Hém heb ik eens aan het werk gezien met kinderen. Dat was inleven in hun wereld, dat was ze meenemen in het verhaal, dat was ze vertellen wat hij wou dat ze het zouden meedragen. Dus, aan zo’n gidsbeurt heb je iets. En bij Miguel ging het niet over schilderijen of een snoepmuseum, neen, hij vertelde kinderen over een oud fabrieksgebouw!
Ben je al eens naar zee geweest?
Maar deze MSK gids deed geen moeite om zich in te leven in de wereld van de Ventieltjes. Vriendelijk behandelde ze ons als kleine kinderen. “ Ben je al eens naar zee geweest?” vroeg de onwetende helleveeg aan Piet. Piet keek onrustig heen en weer, hij krijgt het niet zo goed meer uitgedrukt, en ik zag hem denken: “natuurlijk wat een domme vraag”. Nu is Piet te goed opgevoed en te hoog opgeleid om onbeleefd te reageren en daarenboven hindert zijn ziekte hem in deze wereld. De mondige schoolkinderen van vandaag reageren zeker iets pittiger; maar wij brave Ventieltjes keken haar alleen maar braaf en beschaafd aan. Laat het duidelijk zijn, mensen met Jongdementie behandel je niet als kinderen, je dient ze niet stiefmoederlijk te bekijken, geen zinsconstructies voor kinderen te gebruiken. Herhalen, ja dat wel en geduld hebben. Meegaan in hun wereld, als gids toch. De kenau had geduld, dat zeker, maar het kwam niet uit haar hart en was ten dele misplaatst. Waarom? Omdat ze haar voorbereidend werk als gids niet had gedaan, daarom! Niet geïnformeerd had wat is Jongdementie, wat is Het Ventiel, wat kunnen en willen deze mensen?
Héél anders deze SMAK gids, Bie als ik het goed voorheb. De voornaam van de kenau ben ik vergeten, ik onthoud geen overbodigheden meer. Een dikke smak op beide wangen verdient deze SMAK gids voor haar aanpak. Lichtvoetig stelde ze de Ventieltjes op hun gemak, sprak met hen met geduld in de stem van een zen-grootmeester, werkte interactief en stelde vragen. Nu dat deed de kenau ook, dat moet ik eerlijkheidshalve toegeven, maar de vragen van SMAK-Bie waren op het onderwerp gericht. De Ventieltjes mochten vrijuit antwoorden, deze antwoorden werden letterlijk opgeschreven en dan maakte SMAK-Bie er een gedicht van. Een gedicht van de Ventieltjesindrukken over een spiegel die kunst is. Waauuw. Respect. Zelf zat ik, gerustgesteld door de SMAK-Bie aanpak, in de spiegel naar de achter mij staande mosselpot te loeren. Spiegel en pot, zelfde kunstenaar leerde ik. Die van de mosselpot ken ik, lijkt op Grootaers maar dat is “den dieje” van de Kreuners (1955 in Soest geboren, waar ik jaren later ( 1971) middelbare school liep)….Broodthaers, dat was het. De kerel die stierf op zijn geboorteverjaardag. Moet je kunnen passen….Een partner vroeg me: Marc, is dat nu kunst? Tja, zo’n mosselpot als kunst her- en erkennen is niet eenvoudig. De meesten van onze leeftijdsgenoten behoren tot een categorie van mensen die nog het “kunnen” in de kunstwerken wil zien, opkijken naar de kunstwerken als iets uitzonderlijk. De ambachtelijkheid dient er nog een beetje in te zitten. Is niet de basis van elke cultuur de herhaling, de traditie, de te volgen regels? En is het dan niet de taak van elke kunstenaar zich te verzetten tegen het stereotype? Deze abstracte kunstrichting noemen we conceptionele kunst ( met dank aan Christine Demeunynck die ooit poogde mij kunstgeschiedenis bij te brengen, er niet zo goed in slaagde maar dat ligt eerder aan mij dan aan haar. Met kunst is het bij mij als met muziek, ik hoor het graag maar ken het verschil amper tussen een do en een sol.
Christine del arte.
En hou je vast lezer, nu komt het : deze stroming hecht meer betekenis aan de absolute ideeën; tot het uiterste doorgevoerd omhelst deze kunst alleen een autonoom idee zonder plastische vorm. Gesnopen? Ik alvast niet, al een chance dat Christine het met een voorbeeld uitlegde : is een stoel een stoel? Is de foto van een stoel ook een stoel? Is de definitie van een stoel méér dan een stoel dan een echte stoel of een foto ervan?
Ben je nog mee lieve lezer? Persoonlijk los ik liever vergelijkingen met vier onbekenden op dan deze zin nog eens te herlezen. Vandaar dus dat Christien geen succes bij mij had, wat kunstgeschiedenis betrof dan toch. Voor mij is een stoel een stoel en een foto van een stoel een foto. Punt. Ik ben te weinig fantasierijk om anders te denken, ach je mag me ook een cultuurbarbaar noemen, daar til ik niet aan. Maar en foto is een foto en een stoel een stoel, punt. En dat is geen verzet tegen het verzet van het stereotype, dat is een gewone nuchtere vaststelling. Maar ‘k zal het eens vragen aan peter Rick zijn madam, die maakt ook kunst, misschien dat zij het me beter kan uitleggen dan Christine!
In elk geval is het verschil tussen le en la moule gemakkelijker te begrijpen. “La” is om te eten,” le” is een soort mal, een matrijs. Dus net zoals de pot gevuld met mosselen een soort mal is voor deze mosselen is de schelp van de mossel dat ook voor de mossel. Broothaers schreef voordat hij kunstwerken maakte, ik kan geloven dat zijn schrijfsels niet verkochten! Of om het met Christine te zeggen : hij ging van een ”oeuvre littéraire” naar een “oeuvre plastique”. Mosselen uit kunststof die geen kunststof is: zo ver reikt mijn kunstzinnige fantasie niet.
Maar beste lezer kunst van de bovenste plank kan je binnenkort zien te Kruishoutem, niet ver van het Lozerbos en de Zandvlooi ( mooi terras trouwens in dit etablissement en lekkere streekbieren) : in Het Ventielbos. Daar, bij de opening ervan tonen de Ventieltjes hun werken, gemaakt door kunstenaars die zich , noodgedwongen, verzetten tegen het stereotype, die mee de basis van een cultuur vormen en toch herkenbaar, ambachtelijk en een emotie bevatten. Ieder Ventieltje is een kunstenaar, een levenskunstenaar die werken creërt vanuit zijn eigen besloten en gesloten wereld. Individuele expressie met emotie gemaakt, herkenbaar en ambachtelijk als dat geen kunst is weet ik het niet meer. Wat zeg jij Christine? Of zal ik er een foto van sturen?
Om het met Broodthaers te zeggen : “le vide exprime plus que le plein”! Of ik nu de mosselpot begrijp of niet, iets van kunst ken of niet, in elk geval begrijp ik de onderliggende betekenis in deze zin door mijn buddy zijn bij Het Ventiel. Aan een vertaling zal ik me niet wagen, maar beste lezer als je weet dat” vide” leegte of hol is en ” plein” vol, gevuld met, vol zijn, kan je best je eigen emotievolle vertaling maken, gevuld met expressie en zonder stereotypen! Je bent een kunstenaar, “oeuvre littéraire”.
A la prochaine!
Voorbij de stilte 